همه چیز در مورد آزمایش خون نوزاد
آزمایش خون نوزاد، یکی از اقدامات حیاتی و اولیه در مراقبت‌های پزشکی پس از تولد است. این آزمایش‌ها اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سلامتی نوزاد ارائه می‌دهند و می‌توانند بیماری‌ها و مشکلاتی را که ممکن است در مراحل اولیه زندگی پنهان باشند، شناسایی کنند. در ادامه این مطلب از مجله بادی‌بان به اهمیت، دلایل، انواع و تفسیر آزمایش خون نوزادان می‌پردازیم.
فهرست مطالب
چرا آزمایش خون نوزاد ضروری است؟
پس از تولد نوزادان و در نخستین روزهای زندگی، برخی بیماری‌ها و مشکلات ژنتیکی یا متابولیکی ممکن است بدون علائم خاصی باشند. آزمایش خون نوزاد عمدتا برای تشخیص زودهنگام این موارد برای آغاز پروسه درمان و جلوگیری از پیش‌روی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
براساس مطلب منتشر‌شده در سایت Healthline، نوزادان تازهمتولدشده ممکن است سالم به‌نظر برسند؛ اما دارای اختلالات نادری باشد که والدین یا پزشک ماما اطلاعی از آن نداشته باشند. در صورت عدم تشخیص و درمان سریع، بسیاری از این اختلالات می‌توانند منجربه معلولیت ذهنی و سایر مشکلات برای نوزاد شوند. از این رو بهترین زمان برای جمع آوری نمونه خون غربالگری نوزادان بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تولد است.
آزمایشات غربالگری بیش از ۸۰٪ اختلالات نوزادان را در کمتر از ۲۴ ساعت پس از تولد تشخیص می‌دهد. اگر نتیجه آزمایشات غربالگری منفی باشد، احتمال وجود اختلال در نوزاد بسیار کم است؛ اما جواب مثبت به معنی تشخیص مشکلاتی برای نوزادان است.
آزمایش خون نوزاد، یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در آزمایش غربالگری نوزادان است. اصلی‌ترین دلایل انجام آزمایش خون نوزادان به شرح زیر است:
- ارزیابی سلامت عمومی نوزادان
- شناسایی بیماری‌های ارثی و مادرزادی
- شناسایی مشکلات خون‌سازی
- شناسایی مشکلات کلیوی
- شناسایی بیماری‌های نادر
- تشخیص بیماری‌های قلبی
- تشخیص معلولیت‌های ژنتیکی
- ارزیابی عملکرد تیروئید
- ارزیابی سطح قند خون
- آرامش خاطر والدین
آزمایش خون نوزاد چه زمانی باید انجام شود؟
بلافاصله پس از تولد: آزمایش خون غربالگری نوزادان در بسیاری از کشور‌های دنیا بلافاصله پس از تولد برای شناسایی بیماری‌های مادرزادی و ارثی یا مشکلات متابولیک صورت می‌گیرد.
وجود علائم بالینی: در صورت بروز برخی علائم بالینی مانند زردی، تب یا تغییر در الگوی تغذیه، آزمایش خون نوزادان ابزار مناسبی برای بررسی علل این علائم و درمان فوری است.
شک پزشک به بیماری خاص: در صورت شک پزشک به وجود بیماری‌های خاص در نوزاد، مانند ابتلا به عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی و مشکلات سیستم ایمنی و قلبی و تنفسی، انجام آزمایش خون نوزادان به تشخیص بهتر پزشک کمک می‌کند.
وجود سابقه بیماری در خانواده: در صورت وجود سوابق بیماری‌های خاص خانوادگی مانند تالاسمی، فیبروز سیستیک و مشکلات متابولیک، آزمایش خون نوزادان برای شناسایی این مشکلات و پیشگیری از بروز بیماری‌های ژنتیکی توصیه می‌شود.
زایمان پیش از موعد: در صورت زایمان پیش از موعد مادر (زودتر از ۳۷ هفته) آزمایش خون نوزاد برای ارزیابی عملکرد اندام‌های حیاتی مانند کلیه‌ها، کلد و سیستم ایمنی نوزادان بسیار ضروری است.
انواع آزمایش خون نوزاد
آزمایش خون غربالگری نوزاد
این آزمایش که معمولاً در روزهای اول پس از تولد انجام می‌شود، به شناسایی بیماری‌های مادرزادی و ارثی کمک می‌کند. برخی از بیماری‌هایی که از طریق این آزمایش قابل تشخیص هستند عبارتند از:
- کم‌خونی سلول داسی
- فنیل‌کتونوری (PKU)
- اختلالات متابولیک
- کمبود آنزیم G6PD
آزمایش سطح بیلی‌روبین
این آزمایش برای نوزادانی که دچار زردی یا یرقان هستند انجام می‌شود. بیلی‌روبین محصول جانبی گلبول‌های قرمز است که توسط کبد پردازش می‌شود. سطح غیرطبیعی آن می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات کبدی یا خون‌سازی باشد.
آزمایش کراتینین و اوره
این آزمایش به شناسایی مشکلات کلیوی نوزادان می‌پردازد و برای نوزادانی با سابقه مشکلات کلیوی ضروری است.
آزمایش کم‌خونی
آزمایش کم‌خونی (Hemoglobinopathies) برای تشخیص مشکلات کم‌خونی یا خون‌سازی در نوزادان کمک می‌کند و به شناسایی مشکلاتی مانند تالاسمی یا کم‌خونی سلول داسی در نوزادان می‌پردازد .
آزمایش قند خون
این آزمایش برای بررسی سطح گلوکز خون نوزاد انجام می‌شود و به شناسایی مشکلات مربوط به قند خون همچون هیپوگلیسمی یا افت قند خون کمک می‌کند. آزمایش قند خون برای نوزادانی که در معرض مشکلات قند خون یا دیابت نوع ۱ هستند، ضروری است.
آزمایش الکترولیت‌ها
این آزمایش سطح مواد معدنی مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم خون نوزاد را اندازه‌گیری می‌کند و به شناسایی مشکلات تعادل مایعات و مواد معدنی، متابولیک و اختلالات قلبی کمک می‌کند.
آزمایش عملکرد تیروئید
اختلالات تیروئید می‌توانند تأثیر منفی بر رشد جسمی و ذهنی نوزاد داشته باشند. این آزمایش به ارزیابی عملکرد تیروئید و شناسایی اختلالات تیروئیدی مانند هیپوتیروئیدیسم یا کم‌کاری تیروئید کمک می‌کند.
آزمایش ژنتیکی نوزاد
آزمایش ژنتیکی نوزاد برای بررسی بیماری‌های ارثی یا اختلالات ژنتیکی خاصانجام می‌شود. بیماری‌هایی مانند فیبروز سیستیک یا سندرم داون از طریق این آزمایش‌ها قابل شناسایی هستند.
آزمایش گازهای خون
تفسیر نتایج آزمایش خون نوزاد
تفسیر نتایج آزمایش خون نوزادان براساس عواملی مثل سن، جنسیت، سوابق پزشکش و شرایط تغذیه نوزاد می‌تواند متفاوت باشد. از این رو به منظور دریافت تفسیر دقیق این آزمایشات، باید به پزشک مراجعه شود.
شمارش گلبول‌های قرمز
گلبول‌های قرمز (RBC) وظیفه حمل اکسیژن از ریه‌ها به سایر قسمت‌های بدن و بازگرداندن دی‌اکسید کربن از بافت‌ها به ریه‌ها برای دفع را برعهده دارند.
مقدار نرمال گلبول قرمز در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: 4.0 تا 6.0 میلیون سلول در میکرولیتر
مقدار غیرنرمال گلبول قرمز در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: تعداد پایین گلبول قرمز در نوزادان می‌تواند نشانه کم‌خونی و تعداد بالای آن می‌تواند ناشی از اختلالات تنفسی باشد.
شمارش گلبول‌های سفید
گلبول‌های سفید (WBC) بعنوان بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن نوزادان، وظیفه دفاع از بدن در برابر عفونت‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، و دیگر عوامل بیماری‌زا را برعهده دارند.
مقدار نرمال گلبول سفید در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: 9.0 تا 30.0 هزار سلول در میکرولیتر
مقدار غیرنرمال گلبول سفید در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: مقدار بالای گلبول‌های سغید در خون نوزادان می‌تواند ناشی از بیماری‌های ایمنی و عفونت‌ها و التهابات باشد و مقدار کم آن می‌تواند نشانگر اختلالات سیستم ایمنی و عفونت‌های ویروسی است.
سطح هموگلوبین
هموگلوبین (HB) پروتئینی در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را حمل می‌کند. اندازه‌گیری سطح هموگلوبین می‌تواند به تشخیص کم‌خونی و میزان توانایی خون برای اکسیژن‌رسانی کمک کند.
مقدار نرمال هموگلوبین در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: 14.0 تا 24.0 گرم در دسی‌لیتر
مقدار غیرنرمال هموگلوبین در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: کاهش هموگلوبین می‌تواند ناشی از کم‌خونی باشد و میزان بالای آن می‌تواند نشانگر کم‌آبی بدن نوزادان یا مشکلات تنفسی باشد.
تعداد پلاکت‌ها
پلاکت‌ها (Platelets) وظیفه لخته‌کردن خون را برعهده دارند. شمارش پلاکت‌ها می‌تواند مشکلات مربوط به انعقاد خون در نوزادان را شناسایی کند.
مقدار نرمال پلاکت در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: 150,000 – 450,000 پلاکت در میکرولیتر
مقدار غیرنرمال پلاکت در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: تعداد کم پلاکت‌ها نشانگر مشکلات خونریزی و تعداد بالای آن می‌تواند نشانه مشکلات لخته‌شدن خون باشد.
سطح قند خون
آزمایش قند خون (Blood Glucose levels) مقدار گلوکز موجود در خون را اندازه می‌گیرد که برای تشخیص دیابت و کنترل قند خون در نوزادان اهمیت دارد.
مقدار نرمال قند خون در نوزادان: 40 تا 80 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
مقدار غیرنرمال قند خون در نوزادان: قند خون بالا می‌تواند نشانه مشکلات دیابت و متابولیک و قند خون پایین نشانه مشکلات عصبی و تکاملی باشد.
سطح کراتینین
کراتینین (Creatinine) یک ماده زائد است که از عضلات تولید شده و توسط کلیه‌ها دفع می‌شود. سطح آن در خون نشان‌دهنده سلامت کلیه‌ها است.
مقدار نرمال کراتینین در نوزادان: 0.2 – 0.5 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
مقدار غیرنرمال کراتینین در نوزادان: مقدار بالای کراتینین می‌تواند ناشی از مشکلات کلیوی در نوزادان باشد.
سطح بیلی‌روبین
بیلی‌روبین (Bilirubin) یک ماده تولید شده از تجزیه گلبول‌های قرمز است. اندازه‌گیری آن به شناسایی مشکلات کبدی یا صفراوی کمک می‌کند.
مقدار نرمال بیلی‌روبین در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: 1.0 تا 12.0 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
مقدار غیرنرمال بیلی‌روبین در نوزادان تازهمتولدشده تا ۱ماهگی: سطح بالای بیلی‌روبین می‌تواند نشانه یرقان و مشکلات کبدی و سطح پایین آن می‌تواند نشانه آسیب‌های عصبی باشد.
سطح آلبومین
آلبومین (Albumin) پروتئینی است که در کبد تولید می‌شود. سطح آن نشان‌دهنده سلامت کبد، وضعیت تغذیه‌ای و میزان آب بدن است.
مقدار نرمال آلبومین در نوزادان: 3.5 – 5.0 گرم در دسی‌لیتر
مقدار غیرنرمال آلبومین در نوزادان: مقدار پایین آلبومین می‌تواند نشانه سوتغذیه، بیماری کلیوی و کبدی باشد.
سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید
هورمون TSH توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود و فعالیت غده تیروئید را کنترل می‌کند. اندازه‌گیری TSH می‌تواند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید را تشخیص دهد.
مقدار نرمال TSH در نوزادان: 1.0 – 15.0 میلی‌واحد در میلی‌لیتر
مقدار غیرنرمال TSH در نوزادان: سطح بالای TSH می‌تواند نشانگر هیپوتیروئیدیسم در نوزادان باشد.
کلام آخر بادی‌بان
آزمایش خون نوزادان نه تنها برای شناسایی بیماری‌ها و اختلالات مهم است، بلکه به والدین اطمینان می‌دهد که فرزندشان در وضعیت سلامتی مطلوبی قرار دارد. این آزمایش‌ها باید با دقت انجام و نتایج آن‌ها توسط پزشکان متخصص تفسیر شوند. با توجه به اهمیت این آزمایش‌ها، توصیه می‌شود که والدین در این مسیر همراه پزشکان متخصص باشند و در صورت نیاز، اقدامات درمانی به‌موقع را آغاز کنند.
کارشناس آزمایشگاه | آزمایشگاه پاتوبیولوژی صاحب کوثر
سوابق تحصیلی:
- کارشناسی ارشد MBA
- کارشناسی میکروبیولوژی
