آزمایش دابل مارکر یا تست نشانگر دوگانه در بارداری چیست؟

وقتی به پایان سه ‌ماهه اول بارداری نزدیک می‌شوید، پزشک متخصص زنان ممکن است برخی آزمایش‌های غربالگری‌ بارداری را برای بررسی وضعیت سلامت جنین و حتی تعیین جنسیت او پیشنهاد دهد. یکی از این آزمایش‌ها، آزمایش دابل مارکر یا تست نشانگر دوگانه است؛ آزمایشی که با نمونه‌گیری خون انجام می‌شود و به بررسی نشانگرهای خاصی از ناهنجاری‌های کروموزومی می‌پردازد. در این مطلب از مجله بادی‌بان با تفسیر آزمایش دابل مارکر، زمان مناسب آزمایش و تمامی نکات لازم آشنا می‌شوید.

آزمایش دابل مارکر چیست؟

آزمایش دابل مارکر (Double marker test) یا تست نشانگر دوگانه، یک آزمایش خون غیرتهاجمی است که برای بررسی وجود اختلالات کروموزومی در جنین مانند سندروم داون انجام می‌شود.

تست دابل مارکر که با نام «غربالگری سرم مادر» نیز شناخته می‌شود، بخشی از غربالگری سه‌ماهه اول بارداری است. این آزمایش یک تست قطعی نیست؛ بلکه یک تست پیش‌بینی‌کننده است که به شما می‌گوید احتمال وجود ناهنجاری‌های کروموزومی در جنین چقدر است.

در دوران بارداری، ممکن است جنین دچار ناهنجاری‌های کروموزومی شود که منجربه مشکلاتی مانند نقایص مادرزادی یا حتی سقط جنین می‌شود. اختلالات کروموزومی ممکن است به دلیل تعداد ناهمسان یا نقص ساختاری در کروموزوم‌ها رخ دهد. تست دابل مارکر به شناسایی این ناهنجاری‌ها کمک می‌کند و از بروز ناهنجاری‌های رشدی در نوزاد بعد از تولد پیشگیری می‌کند. انجام این آزمایش هم به‌اندازه آزمایش های ژنتیک قبل از بارداری حائز اهمیت است.

آزمایش دابل مارکر به‌طور خاص میزان دو ماده در خون را اندازه‌گیری می‌کند:

• هورمون بتا hCG (گنادوتروپین جفتی انسانی)
• پروتئین پلاسما A مرتبط با بارداری (PAPP-A)

مقادیر غیرطبیعی این دو ماده می‌تواند با احتمال بیشتر ابتلای جنین به اختلالات کروموزومی مانند سندروم داون مرتبط باشد. این تست اغلب در سه‌ماهه اول بارداری انجام می‌شود تا ناهنجاری‌های ژنتیکی در همان مراحل اولیه تشخیص داده شوند.

به طور معمول، جنین دختر دارای ۲۲ جفت کروموزوم XX و جنین پسر دارای ۲۲ جفت کروموزوم XY است. اما در برخی موارد نادر، یک کروموزوم اضافی در بعضی یا تمام سلول‌های بدن جنین وجود دارد که به آن تریزومی گفته می‌شود. این شرایط می‌تواند منجر به تاخیرهای رشدی یا ذهنی شود. از جمله شایع‌ترین تریزومی‌ها عبارت‌اند از:

• سندرم داون (تریزومی ۲۱): شایع‌ترین نوع با مشکلات ذهنی و فیزیکی
• سندروم ادوارد (تریزومی ۱۸): نقص‌های شدید رشدی
• سندروم پاتو (تریزومی ۱۳): ناهنجاری‌های شدید مغزی، قلبی و صورت

سطح hCG و PAPP-A در این شرایط ممکن است بالاتر یا پایین‌تر از حد نرمال باشد. با‌این‌حال، این نتایج تنها با آزمایش خون به دست نمی‌آید. آزمایش خون در کنار سونوگرافی NT انجام می‌شود که ضخامت مایع پشت گردن جنین را اندازه‌گیری می‌کند. مقادیر غیرطبیعی hCG و PAPP-A در کنار نتایج سونوگرافی به تعیین ریسک کمک می‌کند.

چرا آزمایش دابل مارکر انجام می‌شود؟

تست دابل مارکر به شناسایی خطر ابتلای جنین به اختلالات عصبی یا ذهنی کمک می‌کند. این تست اجباری نیست؛ اما در صورت وجود هر یک از موارد زیر پزشک انجام آن را توصیه می‌کند:

• سن مادر بالای ۳۵ سال باشد.
• سابقه خانوادگی بیماری‌های ژنتیکی وجود داشته باشد.
• احتمال وجود ناهنجاری‌های کروموزومی بالا باشد.

حتما به این نکته توجه کنید که تست نشانگر دوگانه فقط احتمال وجود تریزومی را گزارش می‌کند و به‌تنهایی نمی‌گوید که جنین حتماً مشکلی دارد یا نه! به‌همین‌دلیل پیش از تصمیم‌گیری برای انجام تست دابل‌ مارکر، حتما سوالات زیر را از خودتان بپرسید:

• دانستن این اطلاعات باعث آرامش یا اضطراب بیشتر من می‌شود؟
• در صورت دریافت نتیجه پرخطر، حاضرم آزمایش‌های دقیق‌تر و تهاجمی‌تر انجام دهم؟
• این نتایج ممکن است روش مدیریت بارداری‌ من را تغییر دهد؟

چه زمانی باید تست دابل مارکر انجام شود؟

تست نشانگر دوگانه در بازه زمانی محدودی قابل انجام است. بهترین زمان انجام تست دابل مارکر بین هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری است. این تست به‌همراه سونوگرافیNT ، بخشی از یک پنل غربالگری سه ‌ماهه اول بارداری محسوب می‌شود.

نحوه انجام آزمایش دابل مارکر چگونه است؟

تست نشانگر دوگانه یک آزمایش خون ساده است. پزشک برایتان برگه آزمایش می‌نویسد تا به آزمایشگاه مراجعه کنید. زمان دریافت نتیجه بسته به آزمایشگاه متفاوت است، اما معمولاً بین ۳ روز تا یک هفته طول می‌کشد. بعد از دریافت نتیجه، می‌توانید با آپلود عکس یا پی‌دی‌اف جواب آزمایش دابل مارکر، تفسیر آزمایش را از طریق پلتفرم بادی‌بان دریافت کنید. بادی‌بان دستیار هوش مصنوعی خواندن جواب آزمایش است که به شما در ترجمه و تفسیر آزمایشات پزشکی کمک می‌کند.

آمادگی برای آزمایش دابل مارکر چگونه است؟

برای انجام تست نشانگر دوگانه نیازی به ناشتایی نیست و می‌توانید طبق معمول غذا بخورید؛ مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد.

تفسیر آزمایش دابل مارکر

مقدار نرمال آزمایش دابل مارکر

• محدوده نرمال hCG در آزمایش دابل مارکر: بین ۲۵٬۷۰۰ تا ۲۸۸٬۰۰۰ mIU/mL
• محدوده نرمال PAPP-A در آزمایش دابل مارکر: حدود ۱ MoM

نتیجه آزمایش دابل مارکر

نتیجه تست نشانگر دوگانه به صورت زیر است:

• ریسک پایین (Screen-negative): نسبت ۱:۱۰۰۰ یا بالاتر – احتمال پایین اختلالات کروموزومی
• ریسک بالا (Screen-positive): نسبت بین ۱:۱۰ تا ۱:۲۵۰ – احتمال بالای ابتلا به ناهنجاری‌ها

• کم‌خطر (غربالگری منفی): احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی پایین است.
• متوسط‌خطر یا پرخطر (غربالگری مثبت): احتمال وجود تریزومی بیشتر است.

اگر نتیجه تست نشانگر دوگانه در محدوده طبیعی باشد، تنها در صورت وجود عوامل دیگر مانند سابقه خانوادگی یا سن بالا، آزمایش‌های بیشتری توصیه می‌شود؛ با این حال، نتیجه کم‌خطر تضمین نمی‌کند که جنین صددرصد سالم است. همچنین این غربالگری فقط برای تریزومی ۱۳، ۱۸ و ۲۱ طراحی شده و ناهنجاری‌های دیگر را بررسی نمی‌کند.

در صورت نتیجه غیرطبیعی (مثبت) تست نشانگر دوگانه یا نتیجه پرخطر و مشکوک، می‌توانید با یک مشاور ژنتیک صحبت کنید. در این مواقع برای اطمینان بیشتر، پزشک ممکن است آزمایش‌های دقیق‌تری به شرح زیر را تجویز کند:

• آزمایش NIPT (غربالگری غیرتهاجمی DNA جنینی)
• آمنیوسنتز
• نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS)

برخی از این آزمایش‌ها تهاجمی‌اند و ممکن است خطراتی داشته باشند، اما نتایج قطعی‌تری ارائه می‌دهند. از‌آنجا‌که تست دابل مارکر در اوایل بارداری انجام می‌شود، می‌تواند به شما زمان کافی برای تصمیم‌گیری درباره ادامه آزمایش‌ها، درمان‌های پزشکی و مدیریت بارداری بدهد.

مقایسه آزمایش دابل مارکر و سونوگرافی NT

تفاوت تست دابل مارکر و سونوگرافی NT در نوع آن‌هاست. آزمایش دابل مارکر نوعی آزمایش خون است؛ درحالیکه سونوگرافی NT یک تصویربرداری پزشکی است.

معمولا برای رسیدن به یک نتیجه دقیق، تست دابل مارکر و سونوگرافی NT باید با هم انجام شوند. ترکیب نتایج این دو آزمایش غربالگری، احتمال بروز ناهنجاری‌ را در سه سطح کم، متوسط یا زیاد مشخص می‌کند.

در سونوگرافیNT، پزشک با امواج صوتی یک تصویر زنده‌ از جنین می‌گیرد و ضخامت پشت گردن و در صورت امکان استخوان بینی را اندازه‌گیری می‌کند. این اندازه‌گیری‌ها، همراه با نتایج خون و سن مادر، برای محاسبه خطر احتمالی تریزومی‌ها استفاده می‌شوند.

کلام آخر بادی‌بان

آزمایش دابل مارکر یکی از ابزارهای مفید در غربالگری سلامت جنین در مراحل اولیه بارداری است. با انجام این آزمایش در زمان مناسب، می‌توان بسیاری از اختلالات ژنتیکی را زودتر شناسایی کرد و از مشکلات بعدی پیشگیری نمود.

سوالات متداول

• آیا تست دابل مارکر خطر دارد؟
  خیر، تست نشانگر دوگانه تنها یک آزمایش خون معمولی و کاملاً بی‌خطر و غیرتهاجمی است؛ با‌این‌حال، حتماً طبق دستور پزشک عمل کنید.
• آیا در صورت مثبت بودن تست دابل مارکر باید اقدامی انجام داد؟
  بله، پزشک ممکن است تست‌های تشخیصی دقیق‌تر مانند آمنیوسنتز را پیشنهاد دهد.
• دقت تست دابل مارکر چقدر است؟
  میزان دقت آزمایش دابل مارکر حدود ۷۰٪ است؛ اما قطعی نیست.
• آیا برای تست دابل مارکر باید ناشتا باشم؟
  خیر، تست نشانگر دوگانه نیازی به ناشتایی ندارد.
• اختلالات کروموزومی چیست؟
  به ناهنجاری در تعداد یا ساختار کروموزوم‌های جنین، اختالالات کروموزومی گفته می‌شود.
• آیا انجام آزمایش دابل مارکر اجباری است؟
  اجباری نیست، ولی در موارد پرخطر توصیه می‌شود.
• زمان مناسب برای انجام آزمایش دابل مارکر چه زمانی است؟
  بین هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری
• تفاوت تست دابل مارکر با تریپل مارکر چیست؟
  دابل مارکر در سه‌ماهه اول (هفته ۱۱ تا ۱۳) و تریپل مارکر در سه‌ماهه دوم (هفته ۱۵ تا ۲۰ بارداری) انجام می‌شود.

منابع

Nanavati Max Hospital. Double market test
Healthline. Double marker test

سروناز ابراهیمی

من سروناز، متخصص دیجیتال‌مارکتینگ هستم و در مجله بادی‌بان، طبق منابع تاییدشده پزشکی، از موضوعات متنوعی می‌نویسم تا در زمینه پزشکی بروز باشید.