تفسیر آزمایش پاپ اسمیر؛ کلید تشخیص سرطان دهانه رحم

آزمایش پاپ اسمیر یک آزمایش غربالگری مهم برای تشخیص زودهنگام تغییرات سلولی دهانه رحم است که مختصصان سلامت گاهی آن را سیتولوژی دهانه رحم می‌نامند. در این مطلب از مجله بادی‌بان به تفسیر آزمایش پاپ اسمیر، نحوه انجام آزمایش و ارتباط آن با ویروس اچ پی‌ وی (پاپیلومای انسانی) می‌پردازیم.

آزمایش پاپ اسمیر (Pap Smear) چیست؟

آزمایش پاپ اسمیر، آزمایش ساده و کم‌تهاجمی برای تشخیص سرطان دهانه رحم است که با بررسی سلول‌های سطح دهانه رحم (سرویکس) تغییرات سلولی پیش‌سرطانی و سلول‌های سرطانی را تشخیص می‌دهد.

سرطان دهانه‌ رحم نوعی سرطان است که از رشد سلول‌های دهانه‌ی رحم آغاز می‌شود. دهانه‌ رحم، بخش باریک و پایینی رحم است که به واژن باز می‌شود. غربالگری سرطان دهانه‌ رحم با استفاده از آزمایش پاپ اسمیر می‌تواند این بیماری را در مراحل اولیه شناسایی کند.

تست پاپ اسمیر، می‌تواند علاوه بر شناسایی سلول‌های سرطانی، سلول‌هایی که ممکن است در آینده به سرطان تبدیل شوند را نیز شناسایی کند. در صورتی که سلول‌های پیش‌سرطانی در تفسیر آزمایش پاپ اسمیر یافت شوند، درمان زودهنگام می‌تواند از بروز سرطان جلوگیری کند.

آزمایش پاپ اسمیر معمولا همزمان با معاینه لگنی انجام می‌شود. در معاینه لگنی، پزشک اندام‌ تولید مثل را بررسی می‌کند. آزمایش پاپ اسمیر گاهی همراه آزمایش اچ پی وی انجام می‌شود؛ زیرا بیشترین موارد سرطان دهانه رحم ناشی از ابتلا به ویروس اچ پی وی هستند. حتی در برخی موارد برای غربالگری سرطان دهانه رحم فقط از آزمایش اچ پی وی استفاده می‌شود.

غربالگری سرطان دهانه رحم

غربالگری سرطان دهانه‌ رحم ممکن است با توجه به سن شما متفاوت باشد:

• در دهه‌ی ۲۰ زندگی: آزمایش پاپ اسمیر را از سن ۲۱ سالگی شروع کنید و هر سه سال یک‌بار تکرار نمایید. گاهی برای غربالگری ممکن است از ترکیب پاپ اسمیر و آزمایش HPV استفاده شود که به آن آزمایش مشترک (co-testing) گفته می‌شود. این روش ممکن است از ۲۵ سالگی شروع شده و هر پنج سال یک‌بار انجام شود.
• بعد از ۳۰ سالگی: غربالگری در این بازه سنی معمولا شامل آزمایش پاپ اسمیر و تست HPV بصورت هر پنج سال یک‌بار است. در برخی موارد فقط از آزمایش HPV استفاده می‌شود و آن هم هر پنج سال یک‌بار تکرار می‌شود.
• بعد از ۶۵ سالگی: در این بازه سنی بسته به سابقه‌ سلامت و عوامل خطر، ممکن است غربالگری متوقف شود. اگر در غربالگری‌های قبلی هیچ مورد نگران‌کننده‌ای دیده نشده باشد، می‌توانید تصمیم بگیرید که دیگر نیازی به ادامه‌ی غربالگری ندارید.

نکته: اگر عمل هیسترکتومی کامل (برداشتن رحم و دهانه‌ی رحم) انجام داده‌اید و این عمل به دلیل سرطان نبوده است، ممکن است دیگر نیازی به انجام آزمایش پاپ نداشته باشید. حتماً در این باره با پزشک خود مشورت کنید

در برخی شرایط خاص مانند شرایط زیر، پزشک ممکن است آزمایش پاپ اسمیر را با دفعات بیشتر توصیه کند:

• تشخیص سرطان دهانه‌ رحم
• تشخیص سلول‌های پیش‌سرطانی در تست پاپ‌اسمیر قبلی
• قرار گرفتن در معرض دارویی به نام دی‌اتیل‌استیل‌بسترول (DES) پیش از تولد
• ابتلا به ویروس HIV
• ضعف سیستم ایمنی

آیا ممکن است جواب آزمایش پاپ اسمیر اشتباه باشد؟

پاپ اسمیر روشی ایمن برای غربالگری سرطان دهانه‌ رحم است. با این حال، ممکن است همیشه دقیق نباشد. گاهی نتیجه‌ منفی کاذب به دست می‌آید؛ یعنی سلول‌های سرطانی یا نگران‌کننده وجود دارند؛ اما آزمایش آن‌ها را تشخیص نمی‌دهد. نتیجه منفی کاذب در تست پاپ اسمیر به معنای اشتباه در آزمایش نیست. دلایلی که می‌تواند باعث منفی کاذب شود عبارت‌اند از:

• تعداد کم سلول‌های جمع‌آوری‌شده
• وجود تعداد کم سلول‌های غیرطبیعی
• پنهان شدن سلول‌های نگران‌کننده توسط خون یا عفونت
• شست‌وشوی سلول‌های غیرطبیعی با دوش واژینال یا داروهای واژینال

نکته: از آنجا که گسترش سرطان دهانه‌ی رحم معمولا سال‌ها طول می‌کشد، اگر یک آزمایش سلول‌های غیرطبیعی را پیدا نکند، احتمالاً آزمایش بعدی آن‌ها را شناسایی خواهد کرد. به همین دلیل، انجام منظم آزمایش پاپ اسمیر توصیه می‌شود.

آمادگی برای آزمایش پاپ اسمیر

برای اینکه تست پاپ اسمیر بهترین نتیجه را داشته باشد، لازم است قبل از آزمایش طبق توصیه پزشک عمل کنید. ممکن است پزشک قبل از انجام آزمایش پاپ اسمیر موارد زیر را درخواست کند:

• تا دو روز قبل از آزمایش از رابطه جنسی، دوش واژینال یا استفاده از داروها یا محصولات اسپرم‌کش داخل واژن (مثل کرم‌ها یا ژل‌ها) خودداری کنید؛ زیرا این موارد ممکن است سلول‌های نگران‌کننده را از بین ببرند یا پنهان کنند.
• سعی کنید آزمایش را در دوران قاعدگی انجام ندهید، اگرچه در صورت لزوم امکان‌پذیر است. اما بهتر است در زمان خون‌ریزی طبیعی قاعدگی انجام نشود. اگر دچار خونریزی غیرعادی هستید، آزمایش را به تأخیر نیندازید.

نحوه انجام آزمایش پاپ اسمیر

آزمایش پاپ اسمیر معمولا در مطب پزشک انجام می‌شود و فقط چند دقیقه طول می‌کشد. ممکن است از شما خواسته شود که بطور کامل یا فقط از کمر به پایین لباس‌هایتان را درآورید.

روی تخت معاینه به پشت دراز می‌کشید و زانوهایتان را خم می‌کنید. پاشنه‌ی پاها روی تکیه‌گاه‌هایی به نام رکاب قرار می‌گیرد.

پزشک وسیله‌ای به نام اسپکولوم را به ‌آرامی وارد واژن می‌کند. این وسیله دیواره‌های واژن را باز نگه می‌دارد تا دهانه‌ رحم دیده شود. در این مرحله ممکن است احساس فشار یا گرفتگی داشته باشید.

سپس پزشک با استفاده از برس نرم و چوبک مخصوص (اسپاتولا)، سلول‌هایی را از دهانه‌ی رحم جمع‌آوری می‌کند. معمولاً این کار درد ندارد. ممکن است پس از آن خونریزی خفیفی از واژن داشته باشید.

سلول‌های جمع‌آوری‌شده در مایعی مخصوص قرار داده شده و به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند. در آزمایشگاه، سلول‌ها زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند تا وجود سلول‌های سرطانی یا پیش‌سرطانی مشخص شود.

نتیجه‌ آزمایش پاپ اسمیر معمولاً طی ۱ تا ۳ هفته آماده می‌شود. از پزشک خود بپرسید چه زمانی می‌توانید نتیجه را دریافت کنید. آزمایش پاپ اسمیر معمولاً با بررسی میکروسکوپی تعداد زیادی سلول (معمولاً حدود ۵۰ هزار تا یکصد هزار سلول) می‌تواند تغییرات بسیار جزئی را نشان دهد. در صورت کافی نبودن نمونه یا اشتباه آزمایشگاه، ممکن است درخواست تکرار تست شود.

چه کسانی باید آزمایش پاپ اسمیر بدهند؟

طبق راهنمای بین‌المللی توصیه شود غربالگری سرطان دهانه رحم را از سنین جوانی شروع کنید. به عنوان مثال، کمیته خدمات پیشگیرانه ایالات متحده (USPSTF) توصیه می‌کند اولین تست پاپ اسمیر را در ۲۱ سالگی انجام دهید و در صورت منفی بودن نتیجه، هر ۳ سال یک‌بار این آزمایش را تکرار کنید. در شکل زیر جدول زمان‌بندی غربالگری بر اساس سن را مشاهده می‌کنید:

تفسیر آزمایش پاپ اسمیر

تفسیر آزمایش پاپ اسمیر، کلید تشخیص برخی از بیماری‌ها مانند سرطان دهانه رحم یا اچ پی وی در زنان است. نتیجه آزمایش پاپ اسمیر می‌تواند در یکی از دسته‌های زیر قرار گیرد:

نتیجه منفی در تفسیر پاپ اسمیر

اگر تفسیر آزمایش پاپ اسمیر فقط سلول‌های سالم دهانه‌ رحم را نشان دهد، نتیجه‌ی آن منفی است، به این معنی که هیچ سلول غیرطبیعی مشاهده نشده است. در این شرایط معمولاً ادامه غربالگری با فواصل توصیه‌شده انجام می‌گیرد. گاهی در گزارش نوشته می‌شود که سلول‌ها «طبیعی» هستند.

نتیجه نامشخص در تفسیر پاپ اسمیر

گاهی نتیجه‌ آزمایش پاپ اسمیر واضح نیست. ممکن است به آزمایش‌های بیشتری نیاز باشد یا پزشک از شما بخواهد که در زمان دیگری آزمایش را تکرار کنید.

نتیجه مثبت در تفسیر پاپ اسمیر

اگر در تفسیر آزمایش پاپ اسمیر سلول‌های نگران‌کننده یافت شود، نتیجه مثبت است. البته نتیجه مثبت به معنی ابتلا به سرطان نیست. این نتیجه می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد، بسته به نوع سلول‌های یافت‌شده. احتمالاً نیاز به آزمایش‌های تکمیلی باشد.

وجود سلول‌های آتیپیک (ASC-US)

گاهی در تفسیر آزمایش پاپ اسمیر، وجود برخی سلول‌های سنگفرشی غیرعادی در دهانه رحم مشخص می‌شود. سلول‌های سنگفرشی سلول‌های نازک و صافی هستند که سطح دهانه‌ رحم را می‌پوشانند و ظاهرشان متفاوت از سلول‌های طبیعی است، اما شبیه سلول‌های پیش‌سرطانی نیستند. این وضعیت اغلب نشان‌دهنده‌ وجود ویروس اچ پی وی (HPV) است.

در صورت شناسایی این مورد در تفسیر آزمایش پاپ اسمیر، پزشک احتمالاً درخواست آزمایش HPV می‌دهد. اگر ویروس‌های پرخطر یافت نشوند، این سلول‌ها نگران‌کننده نیستند؛ اما اگر ویروس‌های پرخطر وجود داشته باشند، به آزمایش‌های بیشتر نیاز دارید.

وجود سلول‌های پیش‌سرطانی (SIL)

نتایج  LSILیا HSIL معمولا نشان‌دهنده تغییرات پیش‌سرطانی خفیف (Low-grade SIL) یا شدید (High-grade SIL) در سلول‌های دهانه رحم هستند. اگر سلول‌ها درجه پایین باشند، معمولاً به دلیل عفونت HPV است که ممکن است خودبه‌خود برطرف شود. اگر سلول‌ها درجه بالا باشند، احتمال بیشتری دارد که پیش‌سرطانی یا سرطانی باشند و آزمایش‌های بیشتری لازم است.

در این موارد، پزشک معمولاً توصیه می‌کند که برای بررسی دقیق‌تر محل و شدت ضایعه، کولپوسکوپی یا بیوپسی دهانه رحم انجام شود.

وجود سلول‌های غده‌ای غیرطبیعی

تشخیص این سلول‌ها در تفسیر آزمایش پاپ اسمیر به معنای وجود سلول‌های غده‌ای غیرمعمول در دهانه‌ی رحم است. هنوز مشخص نیست که این سلول‌ها سرطانی هستند یا نه. بنابراین بررسی‌های بیشتری برای یافتن علت آن‌ها لازم است.

وجود سلول‌های سرطانی یا آدنوکارسینوم

تشخیص این سلول‌ها در تفسیر پاپ اسمیر نشان‌دهنده‌ وجود سلول‌هایی است که تقریباً با قطعیت سرطانی هستند و از سلول‌های سطحی واژن یا دهانه‌ی رحم آغاز می‌شود. آدنوکارسینوم از سلول‌های غده‌ای منشأ می‌گیرد. در صورت یافتن چنین سلول‌هایی، پزشک فوراً آزمایش‌های بیشتری مانند کولپوسکوپی را توصیه خواهد کرد. کولپوسکوپی معاینه‌ای است که در آن دهانه‌ رحم با استفاده از یک ابزار بزرگ‌نمایی مخصوص از نزدیک بررسی می‌شود.

نکته: هر نوع جواب غیرطبیعی در تفسیر پاپ اسمیر به معنی سرطان قطعی نیست؛ بلکه نشان‌دهنده وجود تغییرات سلولی است که نیاز به پیگیری دارد. پیگیری به‌ موقع این تغییرات منجر به پیشگیری از سرطان می‌شود.

طبق گزارش CDC، مشاهده سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم، در علائم پیش‌سرطانی (Cervical precancel) طبقه‌بندی می‌شوند؛ زیرا ممکن است سال‌ها بعد به سرطان تبدیل شوند.

ارتباط اچ پی وی با سرطان دهانه رحم

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) عامل اصلی بیش از ۹۰٪ موارد سرطان دهانه رحم است. این ویروس شایع‌ترین عفونت جنسی قابل انتقال است و برخی از انواع پرخطر آن (مثل HPV-16 و HPV-18) احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. به همین دلیل، علاوه بر انجام منظم آزمایش پاپ اسمیر، توصیه می‌شود اقدامات پیشگیرانه زیر را نیز در نظر بگیرید:

• واکسن اچ پی وی: بهترین روش پیشگیری از انواع پرخطر ویروس HPV، تزریق واکسن است. واکسیناسیون معمولا در سنین نوجوانی (قبل از ابتلا به HPV) انجام می‌شود و بطور قابل توجهی خطر سرطان دهانه رحم را کاهش می‌دهد.
• استفاده از کاندوم: پوشش صحیح و مداوم ناحیه تناسلی قبل از ارتباط جنسی می‌تواند انتقال HPV را تا حدی کاهش دهد؛ هرچند پوشش کامل، عدم ابتلا به ویروس را تضمین نمی‌کند!
• معاینات منظم: حتی پس از واکسیناسیون، آزمایش پاپ اسمیر باید طبق دستورالعمل‌ها ادامه یابد؛ زیرا واکسن تمام انواع HPV را پوشش نمی‌دهد.

کلام آخر بادی‌بان

آزمایش پاپ اسمیر یکی از مهم‌ترین گام‌ها در حفظ سلامت زنان است. با انجام منظم این تست، بسیاری از سرطان‌های دهانه رحم پیش از بروز علائم جدی شناسایی و درمان می‌شوند. برای آگاهی بیشتر از سلامت زنان و تست‌های غربالگری، سایر مقالات مجله بادی‌بان را مطالعه کنید و به یاد داشته باشید که غربالگری منظم، کلید پیشگیری از سرطان است.

منابع

Mayo clinic. tests procedures. pap smear

سروناز ابراهیمی

من سروناز، متخصص دیجیتال‌مارکتینگ هستم و در مجله بادی‌بان، طبق منابع تاییدشده پزشکی، از موضوعات متنوعی می‌نویسم تا در زمینه پزشکی بروز باشید.