تفسیر آزمایش رتیکولوسیت؛ راهنمای کامل خواندن نتیجه آزمایش

آزمایش رتیکولوسیت یا تست رتیکولوسیت، آزمایش خونی‌ است که اطلاعات باارزشی درباره فعالیت مغز استخوان در تولید گلبول‌های قرمز ارائه می‌دهد. این آزمایش می‌تواند در تشخیص بیماری‌های خونی و تعیین مسیر درمان آن مفید باشد. در این مطلب از مجله بادی‌بان به تفسیر آزمایش رتیکولوسیت و نقش آن در تشخیص و درمان برخی بیماری‌ها پرداختیم.

رتیکولوسیت چیست؟

رتیکولوسیت‌ها، گلبول‌های قرمز نابالغی هستند که در مغز استخوان ساخته می‌شوند. سپس وارد جریان خون شده و طی ۱ تا ۲ روز به گلبول قرمز بالغ تبدیل می‌شوند. وظیفه‌ی اصلی گلبول‌های قرمز انتقال اکسیژن از ریه‌ها به تمام بافت‌ها و سلول‌های بدن است.

آزمایش رتیکولوسیت چیست؟

آزمایش رتیکولوسیت یا شمارش رتیکولوسیت (Reticulocyte Count) درصد رتیکولوسیت‌ها را نسبت به کل گلبول‌های قرمز خون اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش به پزشکان کمک می‌کند تا بررسی کنند که آیا مغز استخوان بدرستی و به میزان کافی گلبول قرمز جدید تولید می‌کند یا نه، به‌ویژه در شرایطی که بدن با کم‌خونی یا از دست دادن خون روبرو شده باشد. در واقع رتیکولوسیت‌ها، پاسخ جبرانی مغز استخوان به حذف گلبول‌های قرمز پیر یا تخریب‌شده هستند.

مغز استخوان بطور مداوم و متناسب با نیاز بدن، گلبول قرمز جدید تولید می‌کند. آزمایش رتیکولوسیت بررسی می‌کند که آیا مغز استخوان به میزان کافی گلبول قرمز جدید می‌سازد یا نه، به‌ویژه زمانی که سلول‌های پیر از بین می‌روند. اگر تعداد گلبول قرمز جدید خیلی کم باشد، بافت‌های بدن ممکن است اکسیژن کافی دریافت نکنند و اگر تعدادشان بیش از حد باشد، ممکن است خطراتی مانند لخته شدن خون یا مشکلات دیگر ایجاد شود. تفسیر آزمایش رتیکولوسیت می‌تواند به شناسایی برخی بیماری‌ها یا اثربخشی درمان آن‌ها کمک کند.

مقدار بسیار بالا یا پایین رتیکولوسیت‌ها در تفسیر آزمایش رتیکولوسیت می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌های جدی مانند کم‌خونی یا بیماری‌های مغز استخوان، کبد یا کلیه باشد.

شما می‌توانید تفسیر آزمایش رتیکولوسیت را از طریق بادی‌بان، دستیار تفسیر جواب آزمایش با هوش مصنوعی، تنها با آپلود عکس برگه آزمایش یا پی‌دی‌اف آن دریافت کنید.

نام‌ دیگر آزمایش رتیکولوسیت چیست؟

آزمایش رتیکولوسیت معمولا به نام‌های دیگری به شرح زیر نیز شناخته می‌شود:

• شمارش رتیکولوسیت (Retic Count)
• درصد رتیکولوسیت (Reticulocyte Percent)
• شاخص رتیکولوسیت (Reticulocyte Index)
• رتیکولوسیت اصلاح‌شده (Corrected Reticulocyte)
• شاخص تولید رتیکولوسیت (Reticulocyte Production Index) یا RPI

آزمایش رتیکولوسیت چه زمانی درخواست می‌شود؟

آزمایش رتیکولوسیت ممکن است در شرایط زیر تجویز شود:

• زمانی که در سایر آزمایش‌های خون مانند شمارش کامل سلول‌های خونی، تست هموگلوبین و هماتوکریت موارد غیرطبیعی مشاهده می‌شود.
• وقتی تحت درمان با اشعه یا شیمی‌درمانی هستید.
• اگر پیوند مغز استخوان داشته‌اید.
• اگر علائمی از کم‌خونی مانند موارد زیر را دارید.
  • تنگی نفس
  • ضعف یا خستگی
  • سردرد
  • سرگیجه
  • آریتمی (بی‌نظمی در ضربان قلب)

پزشک عموما برای بررسی موارد زیر آزمایش رتیکولوسیت را تجویز کند:

• تشخیص انواع کم‌خونی (مانند کم‌خونی فقر آهن، همولیتیک یا پرنیشیوز)
• بررسی عملکرد مغز استخوان پس از شیمی‌درمانی یا پیوند مغز استخوان
• پایش روند درمان کم‌خونی
• ارزیابی واکنش بدن به خونریزی شدید
• ارزیابی اختلال همولیتیک نوزادان (این اختلال زمانی رخ می‌دهد که گروه خونی نوزاد با مادر ناسازگار باشد که باعث می‌شود سیستم ایمنی مادر به گلبول‌های قرمز نوزاد حمله کند.)

مقدار نرمال شمارش رتیکولوسیت در آزمایش خون چقدر است؟

مقدار نرمال شمارش رتیکولوسیت در نتیجه تفسیر آزمایش رتیکولوسیت برای سنین مختلف به شرح زیر است:

• بزرگسالان: ۰٫۵٪ تا ۲٪ از کل گلبول‌های قرمز
• نوزادان: ۲٪ تا ۶٪

در برخی موارد، این مقدار بصورت شاخص اصلاح‌شده رتیکولوسیت یا شاخص تولید رتیکولوسیت (RPI) ارائه می‌شود تا اثر کم‌خونی یا هماتوکریت پایین در تفسیر آزمایش لحاظ شود.

نحوه انجام آزمایش رتیکولوسیت چگونه است؟

روش انجام آزمایش رتیکولوسیت با یک نمونه‌گیری ساده‌ خون وریدی است. نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود و تعداد و درصد رتیکولوسیت‌ها به کمک دستگاه‌های خودکار (مانند آنالایزر سلولی) اندازه‌گیری می‌شود. در نوزادان، خون معمولاً با سوزن کوچکی از پاشنه‌ی پا گرفته می‌شود.

آمادگی برای آزمایش رتیکولوسیت

برای انجام آزمایش رتیکولوسیت به آمادگی خاصی نیاز نیست. نیازی به ناشتا بودن هم نیست. با این حال، پزشک باید از داروهای مصرفی شما مطلع باشد؛ زیرا برخی داروها می‌توانند نتیجه‌ی تست رتیکولوسیت را تحت تأثیر قرار دهند.

عوارض و خطرات احتمالی آزمایش رتیکولوسیت

خطرات آزمایش رتیکولوسیت بسیار اندک است. ممکن است در محل نمونه‌گیری کمی درد، کبودی یا قرمزی ایجاد شود که طی چند ساعت یا روز برطرف می‌شود. در نوزادان نیز سوراخ کوچکی در پاشنه ممکن است موقتاً باعث ایجاد سوزش و ناراحتی شود.

نکات مهم تفسیر آزمایش رتیکولوسیت

بالا بودن رتیکولوسیت در آزمایش خون (رتیکولوسیتوز)

افزایش تعداد رتیکولوسیت‌ها معمولاً نشان‌دهنده‌ی تلاش مغز استخوان برای جبران از دست‌دادن گلبول قرمز است. مهم‌ترین دلایل بالا بودن رتیکولوسیت در آزمایش خون عبارتند از:

• کم‌خونی همولیتیک: گلبول‌های قرمز پیش از موعد طبیعی تخریب می‌شوند و مغز استخوان با افزایش تولید سعی در جبران دارد.
• خونریزی مزمن: بدن برای جبران خون ازدست‌رفته، گلبول قرمز بیشتری می‌سازد.
  نکته: در موارد خونریزی حاد، ۳ تا ۴ روز تاخیر در پاسخ مغز استخوان وجود دارد.
• واکنش طبیعی پس از درمان موفق کم‌خونی یا تجویز آهن، ویتامین B12 یا اسید فولیک
• سکونت در ارتفاعات بالا: به دلیل کاهش اکسیژن محیط، بدن تولید گلبول قرمز را افزایش می‌دهد.
• مصرف برخی داروها: مانند اریتروپویتین (EPO) یا داروهای محرک مغز استخوان
• بیماری همولیتیک نوزادان: این بیماری توانایی انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن نوزاد را محدود می‌کند.
• مصرف سیگار: افراد سیگاری معمولاً با افزایش تعداد رتیکولوسیت‌ها (پلی‌سیتمی ثانویه) تعداد گلبول های قرمز را افزایش می دهند.
• تومور یا کیست کلیه: تومور یا کیست کلیه‌ای که تولید‌کننده اریتروپویتین هست.

پایین بودن رتیکولوسیت در آزمایش خون (رتیکولوپنی)

پایین بودن رتیکولوسیت در آزمایش خون معمولاً به معنای کاهش فعالیت مغز استخوان در تولید گلبول‌های قرمز است. دلایل رایج آن عبارتند از:

• کم‌خونی ناشی از بیماری مزمن (ACD): مانند بیماری‌های کلیه، قلب، دیابت، سرطان یا بیماری‌های التهابی مزمن
• کم‌خونی فقر آهن: شایع‌ترین نوع کم‌خونی، که به علت کمبود آهن در بدن رخ می‌دهد.
• کم‌خونی پرنیشیوز: نوعی کم‌خونی مگالوبلاستیک که معمولاً به دلیل کمبود ویتامین‌های B12 یا ناتوانی بدن در جذب آن‌ رخ می‌دهد.
• کم‌خونی آپلاستیک: نوعی نادر از کم‌خونی که در آن مغز استخوان قادر به ساخت کافی سلول‌های خونی نیست.
• سندرم میلودیسپلاستیک یا سایر بیماری‌های خون
• نارسایی مغز استخوان: که ممکن است به دلیل عفونت، تومور، مصرف دارو و رادیوتراپی ایجاد شود.
• بیماری‌های کلیوی یا نارسایی کلیه: کاهش تولید اریتروپویتین، که برای تحریک مغز استخوان ضروری است
• سیروز کبدی (زخم یا آسیب مزمن کبد)

عوامل مؤثر بر جواب آزمایش رتیکولوسیت

نکته مهمی که باید حتما در تفسیر آزمایش رتیکولوسیت به آن توجه کنید این است که اگر نتایج تست شما غیرطبیعی باشد، همیشه به معنی وجود کم‌خونی یا بیماری جدی نیست. برخی شرایط ممکن است بر نتیجه تفسیر آزمایش رتیکولوسیت تأثیر بگذارند:

• بارداری (در دوران بارداری ممکن است شمارش رتیکولوسیت به طور طبیعی افزایش یابد.)
• سفر یا سکونت در مناطق مرتفع (ممکن است تعداد رتیکولوسیت موقتا بالا برود تا بدن با کاهش سطح اکسیژن تطبیق یابد.)
• مصرف داروهای خاص (مانند شیمی‌درمانی، ضدویروس‌ها، یا اریتروپویتین)
• انتقال خون
• اختلالات هموگلوبین مانند تالاسمی یا کم‌خونی داسی‌شکل

کلام آخر بادی‌بان

تست رتیکولوسیت یا شمارش رتیکولوسیت یک ابزار تشخیصی مهم برای بررسی عملکرد مغز استخوان، تشخیص نوع کم‌خونی و پایش اثربخشی درمان‌های آن است. این تست اطلاعات ارزشمندی درباره‌ی تولید گلبول‌های قرمز در بدن ارائه می‌دهد؛ اما برای تفسیر دقیق آزمایش رتیکولوسیت، باید همزمان به سایر فاکتورهای آزمایش خون، علائم بالینی و سابقه پزشکی فرد توجه شود.

در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه آزمایش رتیکولوسیت، از پزشک‌تان بخواهید علت و راهکار مناسب را برایتان توضیح دهد. درک بهتر این نتایج می‌تواند از نگرانی‌های بی‌مورد جلوگیری کرده و به مدیریت بهتر سلامت شما کمک کند.

منابع

medlineplus, reticulocyte count
Cleverland Clinic, reticulocyte count

سروناز ابراهیمی

من سروناز، متخصص دیجیتال‌مارکتینگ هستم و در مجله بادی‌بان، طبق منابع تاییدشده پزشکی، از موضوعات متنوعی می‌نویسم تا در زمینه پزشکی بروز باشید.