روش‌های غربالگری سرطان پستان؛ نشانه‌ها و فاکتور‌های ریسک
سرطان پستان یا سرطان سینه یکی از متداول‌ترین سرطان‌های زنان و دومین علت مرگ‌ومیر ناشی از سرطان است که براساس آخرین مطالعات در سال ۲۰۲۲، میزان شیوع آن در ایران ۲۳٪ گزارش شده است. غربالگری سرطان پستان یک ابزار قدرتمند برای تشخیص زودهنگام و بهبود نتایج درمان است. از این رو در این مطلب از مجله بادی‌بان به هدف و روش‌های غربالگری سرطان پستان پرداختیم.
فهرست مطالب
غربالگری سرطان پستان چیست؟
غربالگری سرطان پستان، مجموعه‌ای از معاینه‌ها و آزمایشاتی است که برای تشخیص سرطان سینه در کسانی که علائم مشخصی ندارند انجام می‌شود. هدف از غربالگری سرطان سینه، تشخیص سرطان در مراحل اولیه و جلوگیری از گسترش آن به سایر بخش‌های بدن است.
این آزمایش‌ها می‌تواند شامل انواع آزمایش‌های تصویربرداری مانند ماموگرافی و سونوگرافی و آزمایش‌های نمونه‌برداری مانند بیوپسی باشد که به تشخیص پزشک در هر مرحله براساس ویژگی‌ها و علائم بیمار تجویز می‌شود.
هدف از غربالگری سرطان پستان چیست؟
براساس مطالعات، غربالگری منظم سرطان پستان می‌تواند میزان مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری را تا ۲۰ الی ۳۰ درصد کاهش دهد؛ از این رو با انجام آزمایشات غربالگری سرطان پستان بصورت دوره‌ای و منظم می‌توانید در صورت وجود علائم مشکوک، آن را در مراحل اولیه که درمان، آسان‌تر و موثرتر است شناسایی کرده و شانس درمان را تا حد ممکن افزایش دهید.
بطور کلی هدف از غربالگری، تشخیص زودهنگام سرطان سینه قبل از ظهور علائم و ورود آن به مرحله پیشرفته است.
غربالگری سرطان سینه برای چه کسانی است؟
همه زنان در سنین مختلف باید بصورت منظم سینه‌های خود را بلحاظ هر نوع تغییر ظاهری در بافت، شکل، پوست و اندازه یا وجود توده، ناهنجاری و ضخیم‌شدگی در پستان، نوک پستان یا زیربغل و نزدیک استخوان ترقوه معاینه کنند؛ اما کافی نیست و بشکل همگانی توصیه نمی‌شود. مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات غربالگری سرطان پستان برای اطمینان خاطر بیشتر و کاهش ریسک اکیدا توصیه می‌شود.
معاینه بالینی توسط پزشک
معاینه بالینی توسط پزشک در زنان بالای ۲۵ تا ۳۹ سال، هر ۱ تا ۳ سال و در زنان بالای ۴۰ سال بصورت سالانه توصیه می‌شود.
ماموگرافی
شروع ماموگرافی از ۴۰ تا ۴۴ سالگی توصیه می‌شود. از ۴۵ تا ۵۴ سالگی برای تمام زنان باید سالانه انجام شود و تا ۷۵ سالگی ادامه یابد.
بهترین روش غربالگری در زنان بالای ۲۵ تا ۳۹ سال (بدون عوامل خطر نسبی، علائم و توده پستانی): معاینات منظم شخصی و معاینه بالینی پزشک بصورت هر ۱ تا ۳ سال
بهترین روش غربالگری در زنان بالای ۴۰ (بدون عوامل خطر نسبی، علائم و توده پستانی): معاینات بالینی پزشک بصورت سالانه و توصیه به شروع ماموگرافی
بهترین روش غربالگری در زنان بالای ۴۵ تا ۷۵ سال (بدون عوامل خطر نسبی، علائم و توده پستانی): معاینات بالینی پزشک و ماموگرافی سالانه
در صورت وجود هر یک از علائم و فاکتور‌های خطر نسبی سرطان پستان یا شکایت توده پستانی، توصیه به غربالگری سرطان پستان به شکل زیر است:
زنان زیر ۴۰ سال (دارای یکی از عوامل مهم خطر نسبی و شکایت توده پستانی): معاینه پزشک و سونوگرافی
زنان بالای ۴۰ سال ((دارای یکی از عوامل مهم خطر نسبی و شکایت توده پستانی): معاینه پزشک و ماموگرافی
نکته: تمام فواصل فوق براساس میزان خطر، قابل تعدیل و تغییر است.
عوامل خطر نسبی سرطان پستان
در جدول زیر، تمامی عوامل خطر نسبی سرطان پستان با امتیاز هر یک آورده شده است. دسته‌بندی اول که دارای امتیاز بیش از ۴ هستند، نسبت به دیگر عوامل جدی‌تر تلقی می‌شوند؛ با این حال وجود هر یک از عوامل زیر می‌تواند به نفع ایجاد سرطان پستان باشد و پزشکان در معاینه بالینی، در صورت وجود هر یک از آنها با درنظرگرفتن بالین فرد، روش‌های مختلفی را برای غربالگری سرطان پستان پیشنهاد می‌دهند.
| عوامل | خطر نسبی |
| جنس مونث | بیشتر از ۴ |
| سن بالای ۶۵ سال گرچه خطر تا ۸۰ سالگی افزایش می‌یابد | |
| جهش‌های ژنتیکی ارثی سرطان پستان BRCA1 و BRCA2 | |
| ابتلای ۲ یا بیشتر بستگان درجه اول به سرطان پستان در سنین پایین | |
| سابقه شخصی سرطان پستان | |
| بافت پستان با تراکم بالا | |
| رشد غیرعادی سلول‌های پستان (هایپرپلازی آتیپیک) | |
| ابتلای یکی از بستگان درجه اول به سرطان پستان | ۲/۱ تا ۴ |
| پرتودرمانی (رادیاسیون) با دوز بالا | |
| تراکم بالای استخوان (بعد از یائسگی) | |
| سن بالا در اولین حاملگی منتج به زایمان (بیش از ۳۰ سال) | ۱/۱ تا ۲ |
| شروع زودتر از موعد قاعدگی (قبل از ۱۲ سال) | |
| یائسگی دیررس (بعد از ۵۵ سال) | |
| نداشتن حاملگی منتج به زایمان | |
| فقدان شیردهی | |
| مصرف اخیر قرص‌های جلوگیری از حاملگی | |
| استفاده اخیر و طولانی‌مدت از هورمون‌های جایگزین (HRT) | |
| چاقی (بعد از یائسگی) | سایر عوامل |
| سابقه سرطان اندومتر، تخمدان یا کولون | |
| مصرف الکل | |
| قد بلند | |
| وضعیت اجتماعی اقتصادی بالا | |
| نژاد یهودی |
علائم هشداردهنده سرطان پستان
وجود برخی علائم بالینی می‌تواند به تشخیص سرطان پستان در مراحل اولیه کمک کند. لطفا در صورت مشاهده این عوامل دچار اضطراب نشوید؛ اما جهت اطمینان خاطر و سلامت‌تان حتما به پزشک زنان مراجعه کنید.
- توده یا ضخیم‌شدگی در پستان: ممکن است توده‌ای بدون درد در پستان احساس شود که غیرطبیعی به نظر می‌رسد.
- تغییرات ظاهری پستان: اندازه، شکل یا ظاهر پستان ممکن است تغییر کند، یا تفاوت واضحی بین سایز دو پستان دیده شود.
- تورم پستان: گاهی تمام یا بخشی از پستان متورم می‌شود.
- تغییرات پوستی: پوست پستان یا نوک سینه ممکن است دچار فرورفتگی، قرمزی، خشکی، پوسته‌پوسته‌شدن یا ظاهر پوست‌پرتقالی شود.
- تغییرات نوک سینه: نوک سینه ممکن است به داخل برگردد یا ظاهر هاله اطراف آن تغییر کند.
- درد غیرمعمول: دردی که با سیکل پریود مرتبط نیست و در پستان یا نوک سینه احساس می‌شود.
- ترشحات غیرطبیعی: ترشحاتی از نوک سینه، به ویژه اگر خونی یا یکطرفه باشد.
- تورم گره‌های لنفاوی: توده یا گره‌های متورم در زیر بغل یا نزدیک استخوان ترقوه ممکن است احساس شود.
روش‌های غربالگری سرطان پستان
روش‌های مختلفی برای غربالگری سرطان پستان وجود دارد که هر یک دارای ویژگی‌ها و مزایا و معایب خاصی هستند و براساس سنین مختلف، نوع علائم و نشانه‌ها، سابقه خانوادگی، تراکم بافت سینه و ترجیحات فردی متفاوت است و یک یا ترکیبی از این روش‌های می‌توانند برای تشخیص سرطان سینه مورد استفاده قرار گیرند.
معاینه بالینی پستان (CBE)
در این روش، پزشک بصورت فیزیکی پستان‌ها و زیر بغل را برای یافتن توده‌ها یا تغییرات دیگر بررسی می‌کند. معاینه بالینی پستان، اولین قدم در غربالگری سرطان سینه است که بسته به صلاحدید پزشک می‌تواند توسط خود فرد نیز انجام شود. این معاینه ساده بدون درد است؛ اما دقت پایینی دارد و به تنهایی برای غربالگری کافی نیست. این روش معمولاً به همراه ماموگرافی انجام می‌شود.
ماموگرافی سینه
ماموگرافی یکی از رایج‌ترین روش‌های غربالگری سرطان پستان است. این روش از اشعه ایکس با دوز پایین برای تصویربرداری از بافت پستان استفاده می‌کند. ماموگرافی می‌تواند توده‌های کوچک و غیرقابل لمس یا تغییرات غیرطبیعی در پستان را که ممکن است نشانه سرطان باشند، شناسایی کند. ماموگرافی ممکن است برای زنان جوان به دلیل تراکم بالای بافت سینه، دقت کمتری داشته باشد. این روش برای زنان بالای ۴۰ سال توصیه می‌شود.
سونوگرافی سینه
سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تصویربرداری از بافت پستان استفاده می‌کند. این روش معمولاً برای ارزیابی توده‌هایی که در ماموگرافی دیده شده‌اند، استفاده می‌شود. این روش به تنهایی برای غربالگری کافی نیست و توصیه می‌شود در کنار دیگر روش‌ها استفاده شود.
ام‌آر‌آی سینه (MRI)
ام‌آر‌آی از امواج مغناطیسی و رادیویی برای تصویربرداری دقیق از بافت پستان استفاده می‌کند و نسبت به ماموگرافی، تصاویر دقیق‌تر و واضح‌تری ارائه می‌دهد و کاربرد دیگرش تعیین مرحله سرطان است. این روش معمولاً برای زنان با خطر بالای ابتلا به سرطان پستان مانند کسانی که دارای سابقه خانوادگی یا جهش‌های ژنتیکی خاصی هستند، توصیه می‌شود و نسبت به سایر روش‌ها، پرهزینه‌تر است.
توموگرافی
توموگرافی یک روش غیرتهاجمی و بدون درد برای غربالگری سرطان پستان است که از فناوری تصویربرداری حرارتی استفاده می‌کند. در این روش، دوربین‌های حساس به دما، الگوهای گرمایی سینه را ثبت می‌کنند. از آنجا که تومورهای سرطانی به دلیل رشد سریع سلول‌ها و تشکیل رگ‌های خونی جدید، گرمای بیشتری تولید می‌کنند، این تفاوت دمایی می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از وجود تومور شناسایی شود. این روش نیازی به تماس فیزیکی یا استفاده از اشعه ندارد و برای بیماران کاملاً ایمن است؛ اما با این حال به اندازه ماموگرافی یا ام‌آر‌آی دقیق نیست.
بیوپسی پستان
بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت سینه، یک روش تشخیصی قطعی برای بررسی وجود سرطان پستان است. در این روش، نمونه‌ای از بافت مشکوک سینه برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا وجود سلول‌های سرطانی تأیید یا رد شود. این روش بعد از انجام سایر آزمایشات غربالگری سرطان پستان و در صورت مشکوک‌‌بودن به سرطان انجام می‌شود.
کلام آخر بادی‌بان
تشخیص زودهنگام سرطان پستان از طریق غربالگری منظم، نقش کلیدی در افزایش شانس درمان موفق دارد. در این مطلب، روش‌های مختلف غربالگری سرطان پستان و مزایای آنها را بررسی کردیم. با این حال، فراموش نکنید که معاینات خودآزمایی سینه نیز بخش مهمی از مراقبت‌های شخصی است و در صورت مشاهده هرگونه توده، تغییر در شکل یا بافت سینه، یا هر ناهنجاری دیگر، مراجعه به پزشک ضروری است.
من سروناز، متخصص دیجیتال‌مارکتینگ هستم و در مجله بادی‌بان، طبق منابع تاییدشده پزشکی، از موضوعات متنوعی می‌نویسم تا در زمینه پزشکی بروز باشید.
